اشاره: روز‌نامه‌نگاران اغلب به یک چارچوب و مدل غالب برای گزارش کردن درباره انتخابات و اخبار کمپین‌های انتخاباتی عادت دارند: آن‌ها روی نامزدها تمرکز می‌کنند؛ این که نامزدها چه گفته‌اند و چه می‌گویند، چه کرده‌اند و چه می‌کنند. اگر هم درباره افکار عمومی در زمان انتخابات گزارش نوشته می‌شود معمولا با تمرکز بر این است که مردم از چه نامزدی بیش‌تر خوش‌شان می‌آید و یا واکنش‌شان نسبت به عملکرد و یا صحبت فلان نامزد چیست.

جِی روزِن، استاد برجسته روزنامه‌نگاری در دانشگاه نیویورک، معتقد است که این چارچوب جاافتاده روزنامه‌نگاری توجهی به مشارکت شهروندان برای طرح مسایل و دغدغه‌هایشان ندارد. او در عوض یک مدل جدید ارایه می‌کند که هدفش شنیدن مطالبات شهروندان و دستورکار انتخاباتی است که آنان ارایه می‌کنند. در این مدل به جای این که از رأی‌دهندگان پرسیده شود به چه کسی رأی می‌دهند یا چرا از فلان نامزد عصبانی هستند، از آن‌ها سؤال می‌شود که دوست دارند نامزدها در کمپین‌های خود درباره چه مسائلی بحث کنند. بدین ترتیب، می‌توان دریافت که رأی‌دهندگان چه خواسته‌ای از کمپین انتخاباتی دارند و برای اتخاذ تصمیمی هوشمندانه، به دنبال شنیدن چه مسائلی از زبان نامزدها هستند.

درست است که این شیوه‌نامه در درجه اول برای روزنامه‌نگاران نوشته شده، اما سازمان‌های مردم‌نهاد محلی و فعالان حقوق و مسایل زنان هم می‌توانند از آن در زمان انتخابات (به خصوص انتخابات شوراها) برای شناسایی مسائل مردمی و محلی استفاده کنند. سازمان‌های مردم‌نهاد و گروه‌های فعال حتی می‌توانند با رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران تماس بگیرند، آن‌ها را در جریان این مطالبات بگذارند و از آن‌ها بخواهند این مسائل را پوشش دهند.  

اتخاذ چنین مدلی برای پوشش انتخابات می‌تواند اعتماد رأی‌دهندگان را بهتر جلب کند. اگر بدانیم گروه‌های مختلف رأی‌دهندگان انتظار بحث در خصوص چه مسائلی را از نامزدها دارند، می‌توان نامزدها را وادار کرد که درباره همان مسائل صحبت کنند، چه به انجام این کار تمایل داشته باشند و چه خیر. همچنین می‌توان از رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران خواست تا طرحی را برای پوشش اخبار تهیه کنند که مستقل از نامزدها و بیانگر مطالبات رأی‌دهندگان باشد.

 

شیوه تهیه دستورکار شهروندان برای کمپین‌های انتخاباتی:

 

با استفاده از شیوه زیر ما می‌توانیم مسایلی را شناسایی کنیم که شهروندان و جامعه محلی انتظار دارد نامزدهای انتخاباتی در دستورکار انتخاباتی خود به آن توجه کنند:

۱

چهار تا شش ماه پیش از آغاز رأی‌گیری، این پرسش ساده را از رأی‌دهندگان بپرسید: «صرف نظر از این که می‌خواهید به کدام نامزد رأی دهید یا طرفدار کدام گروه یا جریان سیاسی هستید، تمایل دارید که نامزدها در جریان مبارزات انتخاباتی خود درباره چه مسائلی بحث کنند؟». بدین ترتیب، می‌توان دریافت که رأی‌دهندگان چه خواسته‌ای از کمپین انتخاباتی نامزدها دارند و برای اتخاذ تصمیمی هوشمندانه، به دنبال شنیدن چه مسائلی از زبان نامزدها هستند.

۲

برای پاسخ دادن به این پرسش، رسانه‌ها باید به جای تمرکز صرف بر رقابت بین نامزدها، بخشس از پوشش خود خود را در خدمت دستورکار شهروندی قرار دهند. گزارشگران و خبرنگاران برای صحبت با شمار زیادی از رأی‌دهندگان باید به میان جامعه و محله‌های مختلف بروند. نظر رهبران جامعه‌های محلی و باهمستان‌ها را جویا شوید. منظور از رهبران باهمستان‌ها، افرادی است که می‌دانند مردم منطقه آن‌ها خواستار بحث درباره چه مسائلی از زبان نامزدها هستند. می‌توانید مراسم و همایش‌های خاصی را برای رسیدن به پاسخ‌های مد نظر خود برگزار کنید. مثلا اعلام کنید که قصد پیاده‌سازی یک دستور کار شهروندی برای پوشش کمپین انتخابات شورای شهر در سال جاری دارید و دوست دارید نظرات مردم را فعلان روز در فلان مکان محله یا شهر جویا شوید. به مردم اجازه دهید فرم‌های اینترنتی را پر کنند، ایمیل بفرستند، پیام صوتی ضبط کنند، در وبلاگ‌ها کامنت بگذارند، یا از طریق فیسبوک و تلگرام و توییتر با شما در ارتباط باشند. ایستگاه‌هایی را برای شنیدن نظر مردم در مساجد، کافی‌شاپ‌ها و مجتمع‌های خرید و یا هر جای دیگر که امکان حضور دسته‌جمعی هست برپا کنید.

۳

در حالی که به دنبال یافتن دستور کار شهروندی در باهمستان هستید، با افرادی برخورد خواهید کرد که بسیار مشتاق صحبت هستند یا از درجه اهمیت موضوع آگاهند. از این افراد بخواهید که به شبکه مشاوره شما بپیوندند. تنها هدف شبکه مذکور این است که شما را در تهیه دستور کار شهروندی یاری کند. آن‌ها با بررسی نظرات و اطلاعاتی که شما در مرحله دوم از مردم جمع‌آوری‌ کردید به شما کمک می‌کنند تا مطمأن شوید که مجموع این اطلاعات و نظرات درست است و دستورکاری که تدوین می‌کنید خواست جمعی مردم باهمستان را منصفانه منعکس می‌کند. از یک متخصص شیوه‌های پیمایش جمعی و نظرسنجی کمک بخواهید تا درباره علمی و قابل‌اتکا بودن شیوه پژوهش و نتایج حاصله به شما مشورت بدهد.

۴

بر اساس تمامی اطلاعات جمع‌آوری‌شده در مرحله دوم، نسخه اولیه دستور کار شهروندی را تهیه کنید. این نسخه اولیه می‌تواند شامل ۶ تا ۱۰ پرسش خواهد بود که هر یک از آن‌ها حداکثر ۵۰ کلمه هستند. مثال فرضی زیر را ببینید:

افسردگی در شهرمان غوغا می‌کند: آمار افسردگی زنان در شهر مس سرچشمه به نسبت دیگر شهرهای استان کرمان و همچنین در مقایسه با دیگر شهرهای صنعتی کشور بالاست. شما به عنوان نامزد شورای شهر عامل این مشکل را چه می‌دانید و چه برنامه‌ای برای کاهش میزان افسردگی دارید؟

اطمینان حاصل کنید که این ۶ تا ۱۰ پرسش بازتاب‌دهنده تمامی شنیده‌های شما از مردم هستند. سپس از شبکه مشاوره خود بخواهید تا در این خصوص به شما بازخورد دهند. از شرکت‌کنندگان بخواهید تا به وزن و اهمیت هر یک پرسش‌ها امتیازی از یک تا صد بدهند. به آن‌ها اجازه دهید تا پرسش‌هایی را به لیست اضافه کنند. نسخه اولیه را بر اساس این موارد تغییر دهید.

۵

سه ماه پیش از انتخابات، لیست رتبه‌دهی‌شده را به عنوان «دستور کار شهروندی، نسخه ۱» منتشر کنید. تأکید کنید که این دستور کار کماکان در دست بهبود است و مردم همچنان می‌توانند بازخورد خود را از طریق تمامی راه‌های ارتباطی و تماس ارائه کنند. «دستور کار شهروندی، نسخه ۲» را دو ماه پیش از انتخابات و «دستور کار شهروندی، نسخه ۳» را نیز یک ماه پیش از انتخابات منتشر کنید. در این مدت می‌توانید دستور کار را به دفعات دلخواه خود بازبینی کنید، متن آن را ارتقا دهید، مواردی را با توجه به بازخوردها اضافه کنید و و رتبه این موارد را تغییر دهید.

۶

به محض این که نسخه‌ای از دستور کار شهروندی را منتشر کردید، این نسخه تبدیل به قالب کار رسانه‌ای و خبری برای روایت کردن و گزارش دادن و پوشش انتخابات می‌شود. هنگامی که نامزدها صحبت می‌کنند، سخنان آن‌ها را با دستور کار شهروندی تطبیق دهید. در صورتی که فرصت پرسش از نامزدها را دارید، پرسش‌هایی را از دستور کار شهروندی انتخاب کرده و از آن‌ها بپرسید. خبرنگارانی که برای پوشش کمپین در نظر گرفته شده‌اند باید موارد ذکر شده در دستور کار شهروندی را به دقت تحلیل کنند. گزارش‌های تحقیقی باید مبتنی بر دستور کار شهروندی باشد. برای اطلاع از نحوه تخصیص منابع نیز باید به دستور کار شهروندی مراجعه کرد.

۷

چرا از عبارت «دستورکار شهروندی» برای نامگذاری استفاده می‌کنیم؟ برای این که دستورکاری است که شهروندان برای کمپین‌های انتخاباتی و پوشش این کمپین‌ها ارایه داده‌اند: مجموعه‌ای از مسایل و مواردی که باید به آن‌ها در طول کمپین توجه و عمل شود. هنگامی می‌توان اقدامات روزنامه‌نگاری و رسانه‌ای را در سال انتخابات موفق دانست که سبب افزایش آگاهی، شفافیت، دانش و کیفیت کلی گفتمان‌های انتخاباتی و شعارهای نامزدها حول موارد مختلف ذکر شده در دستور کارشهروندی شوند. عدم موفقیت این اقدامات نیز در صورتی خواهد بود که به سردرگمی، جهل، غفلت، عوام‌فریبی، و سکوت در برابر این موارد بینجامند.

۸

برای این که دستور کار شهروندی مؤثر واقع شود، باید آن را به درستی و با اقتدار اجرا کرد. ۶ تا ۱۰ پرسش موجود در این دستور کار باید بازتاب‌دهنده تفکرات اکثر رأی‌دهندگان باشند. این پرسش‌ها باید عقاید و دغدغه‌های رأی‌دهندگان را نشان دهند. اگر پرسش‌ها نادرست بوده یا مسئله مهمی را از قلم انداخته باشند، برای اصلاح دستور کار به حلقه بازخورد مناسبی نیاز خواهید داشت. دستور کار شهروندی باید به طور مداوم آزمون و بازبینی شود تا زمانی که از درستی آن اطمینان حاصل گردد. حتی در این صورت نیز باید به راه‌هایی اندیشید که دغدغه‌های کوچک‌تر مورد توجه قرار گیرند و مسائل مهمی که در ذهن رأی‌دهندگان نبوده‌اند، پوشش داده شوند. این یک رویکرد عمل‌گرایانه و نوع هوشمندانه‌ای از شنیدن است که از طریق بازخوردهای دریافتی تعدیل و تنظیم می‌گردد.